Źródła normatywne do dziejów izb przemysłowo-handlowych w Polsce (1918 – 2008)

Abstract

W zbiorze zastosowano układ chronologiczny. Starano się nie uwspółcześniać pisowni oraz nie zmieniać struktury cytowanych przepisów, a do wybranych tekstów dodano krótki komentarz. Oprócz wartości źródłowej, jaką reprezentują, stanowią przykład ówczesnej techniki legislacyjnej. Warto zwrócić uwagę na podawanie tekstów jednolitych oraz nowelizacji w nagłówkach poszczególnych dokumentów. Można także zaobserwować zmianę pisowni określonych wyrazów oraz reguł interpunkcji. Wśród cytowanych aktów pojawiają się następujący po sobie kierownicy resortów i urzędów centralnych, co dodatkowo może zainteresować czytelnika. Akty normatywne wyszukano w bazie aktów prawnych ISAP, archiwach oraz bibliotekach z różnych części Polski. Niewątpliwie zestawienie nie zawiera wszystkich aktów urzędowych odnoszących się do izb przemysłowo-handlowych, publikowanych w Dzienniku Ustaw oraz Monitorze Polskim. Ukierunkowano się na te dokumenty, które bezpośrednio związane były z izbami przemysłowo-handlowymi, a po ich likwidacji w 1950 roku ze zrzeszeniami przemysłu prywatnego, zrzeszeniami prywatnego handlu i usług, centralami przemysłu prywatnego, Polską Izbą Handlu Zagranicznego, Centralnym Urzędem Drobnej Wytwórczości oraz Ministrem Przemysłu Drobnego i Rzemiosła. Kierowano się prostym wyznacznikiem, jakim było zamieszczenie nazwy instytucji w tytule danego aktu prawnego. Nie wzięto pod uwagę tych źródeł normatywnych, które odnosiły się do samorządu przemysłowo-handlowego pośrednio, w tym szczególnie przedwojennego prawa przemysłowego, czy prawa kartelowego. Tego będzie dotyczyć osobne opracowanie planowane na rok 2015, pt. „Samorząd przemysłowo-handlowy 16 w ustawodawstwie lat 1918 – 1950”. Zdecydowano się jednak na jeden dokument, wykraczający poza tematykę zbioru, mianowicie okólnik Ministerstwa Skarbu (właśnie nie Ministra Skarbu tylko Ministerstwa) z dnia 23 kwietnia 1947 r., opublikowany w Dzienniku Urzędowym Ministerstwa Skarbu 1947 Nr 13, poz. 153. O jego postanowieniach wzmiankuje się w literaturze, ale nie jest cytowany bezpośrednio. W tym wydaniu zbioru pominięto ponadto obwieszczenia izb przemysłowo-handlowych, na przykład o wyznaczaniu biegłych rewidentów. Szczególną zaś uwagę poświęcono tekstom publikowanym przed wojną w Monitorze Polskim w związku z wyborami do izb oraz przepisom powojennym tyczącymi się zrzeszeń przemysłu prywatnego. Pierwsze z wymienionych ukazują krąg elit gospodarczych i naukowych, które były, lojalnym wobec sanacji, zapleczem personalnym samorządu przemysłowo-handlowego. Drugie natomiast są świadectwem postępującej likwidacji samorządu gospodarczego w okresie Polski Ludowej. Opracowanie zamykają zaś akty prawne odnoszące się do współczesnych izb gospodarczych oraz – jako dodatek – statut Izby Bawełny w Gdyni, która działa nieprzerwanie od 1935 roku. Za jego przesłanie redaktor dziękuje pracownikom gdyńskiej Izby. Stan prawny uwzględniono na dzień 1 czerwca 2013 roku. Za najważniejsze źródła ujęte w opracowaniu redaktor opracowania uważa rozporządzenie Wydziału górniczo-przemysłowo-handlowego i Wydziału skarbowego Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego z dnia 15 lipca 1919 r. w sprawie utworzenia Izby handlowej i przemysłowej w Bielsku; rozporządzenia Ministra b. Dzielnicy Pruskiej z lat 1919 – 1921; jak również instrukcję nr I/1 Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego dla grup operacyjnych z września 1944 roku. Do tej pory dokumenty te były cytowane cząstkowo, za pośrednictwem innych źródeł, a nawet błędnie oznaczane. Zbiór powstał w ramach działalności Pracowni Badań nad Samorządami, pretendującej do miana najlepszej placówki badań historycznych nad samorządem gospodarczym w Polsce i jest kolejnym przykładem wykorzystania możliwości, jakie stoją przed niezależnymi ośrodkami naukowo-badawczymi w Polsce. Stanowi jednocześnie dalszy wkład w dorobek Pracowni, która posiada nie tylko własny cykl spotkań naukowych, prac historycznych, recenzowane czasopismo naukowe „Rocznik Samorządowy”, podręcznik do samorządu pt. Zarządzanie instytucjami obywatelskimi i samorządowymi, ale też dzięki niniejszej publikacji doczekała się wydawnictwa źródłowego.