Liberalizm ekonomiczny Friedricha Augusta von Hayeka i jego polska recepcja

Abstract

Friedrich August von Hayek był bez wątpienia jednym z najważniejszych XX-wiecznych ekonomistów. Teorie wykuwane przeważnie w ogniu walki z socjalizmem żyją po dziś dzień, wzbudzając emocje zarówno wśród ekonomistów, jak i filozofów czy prawników. Książki Hayeka stały się dla zachodnich intelektualistów doskonałym ostrzeżeniem przed zgubnym czarem socjalizmu. Politycy tacy jak Margaret Thatcher uważali wręcz jego książki za gotowe instrukcje obsługi państwa. W Polsce jako kraju przez długi okres socjalistycznym było inaczej: książki Hayeka znajdowały się na indeksie, a wydawały je działające poza cenzurą oficyny opozycyjne. Wszystko zmieniło się, przynajmniej teoretycznie po 1989 roku. Książki Hayeka czy pochlebne artykuły na jego temat mogły się wreszcie pojawiać oficjalnie. Dwa najważniejsze pytania nasuwają się niejako automatycznie, z których to odpowiedź na pierwsze należy uznać za tezę. Pytanie to brzmi: czy idee i teorie Hayeka spotkały się z dużym zainteresowaniem polskich naukowców zajmujących się naukami społecznymi oraz dziennikarzy? Odpowiedź na tak postawione pytanie zawrzeć można jednym słowem: nie. Idee i teorie Hayeka nie spotkały się w kraju nad Wisłą z nazbyt entuzjastycznym przyjęciem. Istnieją oczywiście środowiska, które często powołują się na Hayeka, niemniej mam wrażenie, iż czynią to niezwykle wybiórczo, zawsze przytaczając parę tych samych bardzo ogólnych teorii. Z małymi wyjątkami nie ma praktycznie opracowań podejmujących polemikę z teoriami Hayeka, a te, które powstały, trudno zaliczyć do dzieł obiektywnych. Liczbę interesujących opracowań można zapisać jedną cyfrą. Nie lepiej wygląda sytuacja w gazetach. Hayek nie jest częstym bohaterem artykułów, a jeśli jego nazwisko pojawia się, to wyłącznie po to aby przedstawić ogólnikowo parę najważniejszych idei austriackiego ekonomisty, lub żeby podeprzeć argument autora artykułu.Drugiemu automatycznie nasuwającemu się pytaniu autor poświęca w pracy mniej miejsca, głównie ze względu na brak źródeł. Pytanie to brzmi: jak idee Hayeka wpływają na politykę rządów Polski oraz jak duża część polityków zainteresowana jest w ogóle jego teoriami. Również i na to pytanie odpowiedź jest zdecydowanie negatywna. Teorie Hayeka nie mają wpływu na krajową politykę, a politycy generalnie nie interesują się jego poglądami.