Rozpad Związku Sowieckiego przyczyny wewnęczne i spory o ich znaczenie

Abstract

Związek Sowiecki towarzyszył światu przez ponad siedemdziesiąt lat. Jak na państwo nie był to wprawdzie okres długi, ale jakże w tym przypadku pamiętny. Zarówno utworzenie tego totalitarnego państwa na rozległych obszarach Eurazji, jak i jego rozpad stały się jednymi z najważniejszych wydarzeń nie tylko XX wieku, ale w ogóle dziejów nowożytnych. Od początku swego istnienia Związek Sowiecki wzbudzał przeróżne emocje – niepokój, zdziwienie, strach, podziw, zachwyt, nienawiść. Dla zachodniego świata był nie tylko przedmiotem żywego zainteresowania, stanowił także wyzwanie militarne, ekonomiczne, polityczne i intelektualne. Niezależnie od żywionych wobec niego, pozytywnych czy negatywnych, uczuć, nikt nie pozostawał obojętnym. Jednak niewielu przypuszczało, że temu potężnemu imperium pozostawało tak niewiele życia. Generalnie jego rozpad był dla świata niemałym zaskoczeniem. Nawet i sowietolodzy mieli problem z wytłumaczeniem tego zjawiska, a przecież upadek Związku Sowieckiego nie był dziełem przypadku. Dzisiaj Związek Sowiecki należy już do dość odległej i, miejmy nadzieję, bezpowrotnej przeszłości. Na jego temat napisano już bardzo wiele; dogłębnie zanalizowane też zostały przyczyny jego upadku, a chaotyczna wiedza uporządkowana i usystematyzowana. W oparciu o tę właśnie wiedzę powstała niniejsza praca. Jej celem jest przedstawienie wewnętrznych przyczyn rozpadu Związku Sowieckiego w ujęciu różnych osób – i badaczy zachodnich, obserwatorów z zewnątrz, i tych, którzy byli naocznymi świadkami tego, co działo się w tymże państwie i w komunistycznym świecie.