Wpływ Kościoła katolickiego na odbudowę demokracji w okresie PRL

Abstract

Stosunki pomiędzy polskim Kościołem katolickim, a komunistycznymi władzami Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej stanowią bez wątpienia jeden z najbardziej istotnych aspektów politycznych w powojennej historii Polski. Na podstawie wielu dostępnych publikacji i analiz dotyczących ówczesnych relacji na linii Kościół - państwo, a także niezliczonej ilości materiałów źródłowych dotyczących tej właśnie kwestii, z całą odpowiedzialnością można stwierdzić, że instytucja Kościoła katolickiego w Polsce odegrała istotny wpływ na przeprowadzoną w naszym kraju transformację ustrojową. W jej wyniku upadł system komunistyczny. Celem niniejszej pracy jest ukazanie, że zaistniała w Polsce po 1989 roku transformacja ustrojowa byłaby trudna do przeprowadzenia, gdyby nie olbrzymie zaangażowanie Kościoła. Przedstawiono specyfikę polskiej polityki wyznaniowej po 1945 roku - stosunki pomiędzy władzami PRL, a Kościołem rzymskokatolickim oraz realizm, jakim w swych działaniach kierował się Kościół. Realizm ten wykluczał możliwość gwałtownego obalenia ustroju i wiązał się z przekonaniem, że wszelkie podejmowane w tym kierunku działania mogą przebiegać tylko i wyłącznie na fali długoterminowej. Omówiono podstawy myśli kardynała Stefana Wyszyńskiego - przedstawiony został aspekt biograficzny, rozważania teoretyczne, oraz charakterystyczne cechy wypracowanego przez niego programu rozwoju Kościoła katolickiego w Polsce komunistycznej. Przedstawiono pontyfikat Jana Pawła II oraz wykreowane przez niego nowe wątki w społecznej nauce Kościoła, podjęto próbę scharakteryzowania strategii papieskiej opartej na apostolacie dialogu i umacnianiu wiary, która w konsekwencji przyspieszyła proces erozji systemu komunistycznego. Ukazano również, że proces demokratyzacji byłby niemożliwy do urzeczywistnienia, gdyby nie działalność człowieka, w którym tkwiło olbrzymie poczucie polskości, i który „zmienił bieg wydarzeń”.