Uwarunkowania prawne i finansowe ubezpieczeń oraz regionalna analiza świadczeń chorobowych

Abstract

Ludziom i posiadanym przez nich dobrom zagrażają różne zdarzenia losowe, w wyniku których może nastąpić śmierć, uszczerbek na zdrowiu lub ubytek albo utrata majątku. Wywołuje to uzasadnioną skłonność do tworzenia wspólnych zasobów przeznaczonych na wyrównywanie powstałych szkód materialnych lub na łagodzenie następstw zdarzeń losowych. Jedną z form tego działania jest ubezpieczenie. W polskiej praktyce gospodarczej wyróżnia się dwa rodzaje ubezpieczeń. Pierwsze z nich to ubezpieczenia gospodarcze, których przedmiotem jest głównie majątek lub interesy majątkowe osób prawnych i fizycznych oraz życie, zdrowie i zdolność do pracy osób fizycznych. Drugim rodzajem ubezpieczeń w Polsce są ubezpieczenia społeczne. Ich przedmiotem jest ochrona zdrowia, zdolności do pracy i możliwości zarobkowania oraz życia człowieka. W przeciwieństwie do ubezpieczeń gospodarczych mają one charakter obowiązkowy. W obecnym kształcie dzielą się one na 4 działy: ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe. Każdy z nich ma swój cel i paletę świadczeń ubezpieczeniowych. Zasadniczym kryterium różnicowania świadczeń z poszczególnych działów ubezpieczenia społecznego jest długość czasookresu ich przysługiwania. Mierzy się ą– co ważne –w sensie nie ilościowym, tylko jakościowym. Wyróżnia się w ten sposób świadczenia krótkoterminowe i długoterminowe. Krótkoterminowymi będą te, które są przyznawane w sytuacji, gdy możliwa jest twierdząca odpowiedź na pytanie czy w bliżej określonym czasie ubezpieczony może odzyskać utraconą zdolność do pracy. W przeciwnym razie w sytuacji niezdolności do pracy ubezpieczonemu przysługują świadczenia długoterminowe, typu renta lub emerytura. Świadczenia krótkoterminowe dotyczą działu ubezpieczenia chorobowego w całości i w części działu ubezpieczenia wypadkowego. Bazą rozważań niniejszej pracy – jak wynika z tytułu – są tylko świadczenia chorobowe. Celem pracy jest analiza kształtowania się poziomu obciążenia funduszu chorobowego w latach 1999 – 2005 z tytułu wypłacanych świadczeń chorobowych i odpowiedź na pytanie dlaczego najwięcej zmian w kolejnych nowelizacjach przepisów prawnych dotyczących omawianej problematyki skupia się w zasadzie tylko na dwóch świadczeniach: zasiłku chorobowym i macierzyńskim. Czy może powodem tego stanu rzeczy jest istotność tych dwóch świadczeń biorąc pod uwagę strukturę wydatków funduszu chorobowego? W kontekście tak sformułowanego celu hipotezy badawcze można sformułować następująco: powodem zmian przepisów dotyczących wypłat świadczeń chorobowych, a w szczególności zasiłku chorobowego i macierzyńskiego jest stosunkowo niski poziom – w relacji do potrzeb – wpłat składki chorobowej; ze względu na brak możliwości podwyższenia składki chorobowej, co spowodowałoby kolejny wzrost kosztów pracy, jedyną drogą racjonalizacji gospodarowania jest konieczność ograniczenia wydatków na zasiłki chorobowe oraz macierzyńskie wypłacane z tego funduszu; działania legislacyjne ustawodawcy nie są wystarczające i nie sprzyjają ograniczeniu tych wydatków, dlatego koniecznym jest wzmożenie kontroli wykorzystywania przede wszystkim zasiłków chorobowych, które wynikają szczególnie z nadmiernego i bardzo często nieuzasadnionego wystawiania przez lekarzy zwolnień lekarskich, o czym świadczą częste kontrole u pacjentów, działania w tym względzie powinny wesprzeć przykładowo zmiany w przepisach dotyczące w szczególności skrócenia okresu dostarczania zwolnień lekarskich płatnikowi zasiłków, co pozwalałoby na zwiększenie możliwości kontroli zwolnień wystawianych na stosunkowo krótki okres czasu.