Odbudowa polskiej polityki wschodniej 1989-1992, stosunki z ZSRR, Rosją i Ukrainą - koncepcja dwutorowości

Abstract

Rok 1989 otwiera pewien etap w dziejach Polski. Przełomowość tego momentu dziejowego bywa słusznie porównywana do roku 1918. Wówczas Polska odzyskała niepodległość po 123 ciężkich latach rozbiorów, lecz jak wiemy nie na długo. W obliczu zagrożeń II Rzeczpospolita nie tylko nie miała sojuszników na arenie międzynarodowej ale również ówczesne instytucje międzynarodowe swoją słabością nie mogły gwarantować osłony przed zakusami sąsiadów. Rozwijające się państwo polskie stanęło w obliczu wojny w roku 1939, a ponowny podział Polski zakończył krótki żywot II Rzeczpospolitej. Jak wiemy, po zakończeniu II Wojny Światowej, Polska stała się krajem w którym, podobnie jak w innych obowiązywała zasada „socjalistycznego internacjonalizmu”, co w tłumaczeniu oznaczało nadrzędność celów definiowanych w Moskwie nad interesami satelitów. Polityka zagraniczna państw podporządkowanych miała charakter partyjny, a wizyty na szczeblu państwowym miały status „partyjno – państwowy”. Odzwierciedlał to zapis w konstytucji państw satelickich o nadrzędnej roli partii oraz o specjalnym, „przyjaznym” charakterze stosunków z ZSRR i innymi państwami bloku. Bardzo niewielka autonomia istniała w stosunku do spraw mniejszej wagi a wszelki próby samodzielności z którymi nie zgadzał się hegemon były krwawo karane, o czym świadczą interwencje na Węgrzech i w Czechosłowacji. Zatem, polska polityka zagraniczna szła w parze z linią wyznaczaną przez dominujące ZSRR. W okresie dominacji, kaganiec wielkiego brata stawał się coraz luźniejszy. Już po 1956 roku można było wskazywać na umowną samodzielność w prowadzeniu polskiej polityki zagranicznej, czego przejawami był tzw. Plan Rapackiego z lata 1957-1958 czy układ z RFN o uznaniu wzajemnej granicy na Odrze i Nysie z 7 grudnia 1970 r. W latach 70 – tych możemy mówić o istnym wybuchu samodzielności, przede wszystkim ze względu na dostęp do zachodnich funduszy i technologii. Warto odnotować powstanie KBWE w pracach której dyplomacja polska odgrywała widoczną rolę. Po „Sierpniu 80”, stanie wojennym i rewolucji „Solidarności” wydarzenia potoczyły się lawinowo. W końcu, wybory 4 czerwca 1989 r. oraz powstanie częściowo samodzielnego rządu Mazowieckiego wraz z neutralnym ministrem spraw zagranicznych pozwoliło na stopniowe kreowanie samodzielnej polityki zagranicznej. Autorka niniejszej pracy skupia się na procesie odbudowy polskiej polityki zagranicznej i powolnym przechodzeniu od nadzorczej roli wielkiego brata do pełnej samodzielności w zakresie podejmowania decyzji w interesie polskiej racji stanu. Pokazuje, w jaki sposób powstał samodzielny rząd, jak wyglądała wówczas sytuacja w Europie, kto w Polsce podejmował decyzję i jakie czynniki miały na nią wpływ, jakie były cele do zrealizowania czy wreszcie w jaki sposób powstawała polityka wschodnia i zagraniczna. Końcowa datą jest rok 1993, w tym bowiem roku z Polski całkowicie wycofało się rosyjskie wojsko, a warszawska wizyta Borysa Jelcyna zapoczątkowała poważną debatę o polskim członkostwie w NATO.