Tymczasowe aresztowanie jako najsurowszy środek zapobiegawczy w polskim prawie karnym

Abstract

Celem pracy jest omówienie środków zapobiegawczych i przedstawienie tymczasowego aresztowania jako najsurowszego z tych środków, stanowiącego ingerencję w wolność osobistą człowieka. Dla lepszego zrozumienia i zobrazowania czym jest tymczasowe aresztowanie, na początku pracy przedstawiono czym są środki zapobiegawcze w polskim prawie karnym oraz ogólną charakterystykę mniej dolegliwych - nieizolacyjnych środków zapobiegawczych, tj. poręczenia, dozoru policji, zawieszenie w czynnościach służbowych, zakazu opuszczania kraju. O wyjątkowości i surowości tymczasowego aresztowania mają świadczyć opisane w dalszej części pracy tj. w rozdziale drugim, dolegliwości związane z jego stosowaniem, podstawy i zakazy stosowania. Rozdział trzeci przedstawia szczególne procedury, które muszą być bezwzględnie dotrzymane aby można było zastosować tymczasowe aresztowanie, co również świadczy o wyjątkowości tego środka zapobiegawczego. W ostatnim - czwartym rozdziale przedstawiono praktykę stosowania tymczasowego aresztowania i innych środków zapobiegawczych w latach 2007-2009 na przykładzie Sądu Rejonowego w Limanowej. Celem analizy jest pokazanie jak często stosowane jest tymczasowe aresztowanie, za jakie przestępstwa, na jakiej podstawie i wobec jakich osób. W pracy wykorzystano metodę dogmatyczno-prawną, podjęto próbę analizy instytucji tymczasowego aresztowania poprzez dokonanie interpretacji przepisów prawnych, orzecznictwa sądowego. Literatura dotycząca tymczasowego aresztowania jest obszerna, temat tymczasowego aresztowania z uwagi na jego kontrowersyjność jest często poruszany, zwłaszcza w ostatnich latach, gdy Europejski Trybunał Praw Człowieka uznał wiele skarg obywateli polskich dotyczących zasadności aresztowania. Spośród wielu pozycji, przy pisaniu pracy skorzystano z szeregu orzeczeń sądowych jak i publikacji znanych prawników - specjalistów z zakresu prawa karnego. Do sporządzenia analizy wykorzystano akta sądowe oraz dane statystyczno-sprawozdawcze prowadzone przy Sądzie Rejonowym w Limanowej. Tymczasowe aresztowanie jest najsurowszym środkiem zapobiegawczym, który dotkliwie ingeruje w wolność osobistą oskarżonego, pozbawiając go na jakiś czas wolności osobistej poprzez umieszczenie w zakładzie karnym. Nieizolacyjne środki zapobiegawcze pozostawiają oskarżonego na wolności, nie odrywają go od jego rodziny i nie wyciskają tak wyraźnego piętna społecznego, nakładają na niego jedynie rygory ograniczające jego wolność. Należy więc racjonalnie korzystać z tymczasowego aresztowania jako najsurowszego środka zapobiegawczego i stosować go w ostateczności, gdy inne łagodniejsze środki nie są w stanie zapewnić prawidłowego toku postępowania karnego.